Η κατάθλιψη μία λέξη δυνατή που σίγουρα ηχεί στα αυτιά του κάθε ανθρώπου σαν κάτι το γνώριμο, το οικείο, έχει γίνει αδιαμφισβήτητα η μάστιγα της εποχής. Ένας φαύλος κύκλος συναισθημάτων και σκέψεων κατακλύζουν την καθημερινότητα αυτού που πάσχει καθώς και των οικείων του. Οι πράξεις των ανθρώπων που πάσχουν ίσως είναι το ελάχιστο που μπορούν πλέον να κάνουν για να παλέψουν μέσα στην καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις που συνεχώς αυξάνονται. Πράξεις που όσο πάνε και λιγοστεύουν και αποδυναμώνονται και γίνονται ένα με τις αρχικές σκέψεις. "Δεν ανήκω πουθενά", "Είμαι άχρηστος", "Δεν αξίζω", "Τι και αν προσπαθήσω; Θα αποτύχω", "Είμαι σκέτη αποτυχία", "Δεν μου αξίζει η ευτυχία", "Είμαι ανίκανος", "Δεν αξίζω να με αγαπούν", "Τι νόημα έχει να ζω", "Φοβάμαι το μέλλον", είναι μερικές από τις σκέψεις ενός ατόμου που πάσχει από κατάθλιψη. Και σίγουρα δεν επέλεξε ο ίδιος να σκέφτεται και να ζει έτσι.
Τι είναι όμως η κατάθλιψη; Και πως μπορούμε να την εντοπίσουμε ανάμεσα σε τόσες στεναχώριες της ζωής και πως μπορούμε να τη διαχωρίσουμε από μία απλή θλίψη ή περιόδους θλίψης; Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και ας μιλήσουμε για τη Μείζων Καταθλιπτική διαταραχή. Σύμφωνα με το DSM 5 ( APA, 2013),
Α. πέντε ( ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα ήταν παρόντα κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου 2 εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα τουλάχιστον το ένα από τα συμπτώματα είναι είτε (1) καταθλιπτική διάθεση είτε (2) απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης.
Β. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών λειτουργικότητας
Γ. Το επεισόδιο δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή άλλης σωματικής κατάστασης.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι αντιδράσεις σε μία σημαντική απώλεια (π.χ. πένθος, οικονομική καταστροφή, απώλειες από φυσική καταστροφή, βαριά ασθένεια, ανικανότητα) μπορεί να περιλαμβάνουν τα αισθήματα έντονης θλίψης, μηρυκασμό για την απώλεια, αϋπνία, μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους που σημειώνονται στο κριτήριο Α, τα οποία μπορούν να μοιάζουν με καταθλιπτικό επεισόδιο. Παρότι τα εν λόγω συμπτώματα μπορεί να είναι κατανοητά ή πρόσφορα ως προς την απώλεια, θα πρέπει επίσης να εξεταστεί προσεκτικά η παρουσία Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου, εκτός από τη φυσιολογική αντίδραση σε μια σημαντική απώλεια. Αυτή η απόφαση απαιτεί αναπόφευκτα να ασκηθεί κλινική κρίση με βάση το ιστορικού του ατόμου και τα πολιτισμικά πρότυπα για την έκφραση της θλίψης στο πλαίσιο της απώλειας.
Έτσι, για να διαχωριστεί η θλίψη από ένα Μείζον Καταθλιπτικό επεισόδιο είναι χρήσιμο να λάβουμε υπόψη μας ότι στη θλίψη το κυρίαρχο συναίσθημα είναι τα αισθήματα κενού και απώλειας, ενώ σε ένα Μείζον Καταθλιπτικό επεισόδιο είναι η επίμονη καταθλιπτική διάθεση και η ανικανότητα για προσδοκία χαράς ή ευχαρίστησης.
Τα άτομα λοιπόν που έρχονται αντιμέτωπα καθημερινά με αυτή τη ψυχική διαταραχή συχνά αισθάνονται και αυτοχαρακτηρίζονται ως "αδύναμα" και "αποτυχημένα", ή φοβούνται ότι οι άλλοι θα τα θεωρήσουν ως τέτοια. Πρόσφατες έρευνες της επίπτωσης της Μείζονος Κατάθλιψης έχουν συγκρίνει τις αρνητικές της συνέπειες με εκείνες που προκαλούν άλλες χρόνιες γενικές σωματικές παθήσεις, όπως οι καρδιοπάθειες, η υπέρταση και ο διαβήτης (Hays, Wells, Sherbourne, Rogers et al., 1995).
Όσον αφορά το γνωστικό κομμάτι της κατάθλιψης (Beck et al., 1979), τα καταθλιπτικά άτομα παρουσιάζουν ένα διαφορετικό μοτίβο σκέψης σε σχέση με άτομα που αντιμετωπίζουν άλλου είδους ψυχιατρικά προβλήματα. Δηλαδή το περιεχόμενο των σκέψεων τους σχετίζεται με θέματα απώλειας, ήττας και αποτυχίας. Τους διακρίνει μία αρνητική προκατάληψη στα πράγματα. Παρουσιάζουν τον εαυτό τους, το μέλλον και τον κόσμο γύρω τους αποκλειστικά με αρνητικούς όρους. Επίσης υπάρχει ένας φαύλος κύκλος διατήρησης των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, γι αυτό τα άτομα με κατάθλιψη δυσκολεύονται να βγουν από αυτό. Συγκεκριμένα, η καταθλιπτική διάθεση συνδέεται με τις αρνητικές προκαταλήψεις που έχει το άτομο και αυτό οδηγεί σε μια αρνητική ερμηνεία προς τον εαυτό, διατηρώντας αυτή τη καταθλιπτική διάθεση. Έπειτα αυτές οι αρνητικές προκαταλήψεις και τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να οδηγήσουν εύκολα σε μείωση των δραστηριοτήτων και με τη σειρά τους σε μειωμένες προσπάθειες από τη πλευρά του ατόμου να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκύπτουν. Έτσι αισθάνεται αβοήθητος και η κατάθλιψη ενισχύεται.
Πώς μπορώ να βοηθήσω ένα άτομο με κατάθλιψη;
Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να ελέγξουμε εάν το άτομο αυτό σκέφτεται να βάλει τέλος στη ζωή του. Εάν αυτό ισχύει απευθυνόμαστε το συντομότερο δυνατό σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας και μένουμε κοντά στο άτομο αυτό (επίσης μπορούμε να καλέσουμε το 1018, την 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία). Εδώ η χρήση φαρμακευτικής αγωγής είναι σημαντική. Είμαστε δίπλα του και προσπαθούμε όσο μπορούμε να το κατανοήσουμε και να το ακούσουμε. Να ακούσουμε πραγματικά αυτά που έχει να μας πει χωρίς να γινόμαστε επικριτικοί και πιεστικοί. Αυτό ισχύει και για τα άτομα που δεν έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό αλλά υποφέρουν καθημερινά από καταθλιπτικά συμπτώματα.
Είναι σημαντικό εμείς οι ίδιοι που φροντίζουμε ένα τέτοιο άτομο να είμαστε καλά ψυχικά και να φροντίζουμε τον εαυτό μας, να τον αγαπάμε. Να κοιμόμαστε και να τρεφόμαστε σωστά και να διατηρούμε όσο μπορούμε κοινωνικές σχέσεις και δραστηριότητες που μας ξεκουράζουν και μας κάνουν να αισθανόμαστε δημιουργικοί. Τα πάντα ξεκινούν από εμάς και περνάνε στο άτομο που φροντίζουμε, το άτομο με κατάθλιψη. Δεν πιέζουμε το άτομο να κάνει δραστηριότητες με το ζόρι, από κοινού προσπαθούμε με ηρεμία να φτιάξουμε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων και μικρών βημάτων (αν μπορούμε να χωρέσουμε στο πρόγραμμα του και λίγη άσκηση όπως π.χ. περπάτημα θα ήταν πολύ καλό) που θα πρέπει να κατακτά καθημερινά σταδιακά, ώστε να μπορεί να βλέπει την μικρή αυτή βελτίωση στον εαυτό του, και να αισθανθεί σταδιακά ότι καταφέρνει πράγματα και σε βάθος χρόνου να δει την αλλαγή. Είναι εξίσου πολύ σημαντικό να ορίσουμε μία ρουτίνα στο φαγητό και στον ύπνο του, διότι θα το βοηθήσει πολύ στη μείωση της δυσφορίας και θα δώσει έναν έλεγχο στη χαοτική καθημερινότητα του. Τέλος η Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία ενδείκνυται για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Δεν αναφέραμε όμως τα πιο σημαντικά συστατικά μιας ολοκληρωμένης θεραπείας και κατανόησης των ατόμων αυτών: την αγάπη, την ενσυναίσθηση, την υπομονή και την αποδοχή. Μη ξεχνάμε ότι όλοι έχουμε περάσει έστω και μία φορά στη ζωή μας κατάθλιψη, περνάμε ή και ίσως περάσουμε σε κάποια φάση της ζωής μας. Ας αφήσουμε αυτό το στίγμα πίσω μας. Η κατάθλιψη είναι μία ψυχική διαταραχή την οποία τη συναντάμε συχνά, δεν κοιτά ηλικίες, φύλο, οικονομική κατάσταση, κοινώς δεν κάνει διακρίσεις. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να την κατανοήσουμε να την αποδεχτούμε και σίγουρα όταν πια θα έχει φύγει θα μας έχει διδάξει πολλά που θα αξίζει να θυμόμαστε.